တၢ်အိၣ်ဒီးမဲတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့လၢအဂ့ၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအကါဒိၣ် ခီဖျိလၢ မ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ထွဲစ့ၢ်ကီးဒီး နနီၢ်ခိဒီဂၤအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤႋ ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဒိးကွၢ်မဲကမ့ၢ်တၢ်လၢအပှ့ၤဒိၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤႋ ဖဲကျိၣ်စ့တလၢတပှဲၤအခါ ကဲထီၣ်တၢ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် မ့တမ့ၢ် လဲၤကပာ်တၢ်လဲၤဒိးကွၢ်သးလၢမဲကသံၣ်သရၣ် သ့န့ၣ်လီၤႋ 

တၢ်ဒိးကွၢ်မဲလၢဘၣ်အဆၢကတီၢ် တအုၣ်ကီၤလုၢ်ဘၢဃုာ်သးလၢ ဂံၢ်ခီၣ်ထံး Medicare ပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤႋ Medicare အကူာ် A (တၢ်ဆါဟံၣ်အတၢ်အုၣ်ကီၤ) ကဟ့ၣ်၀ဲထဲဒၣ် တၢ်ဒိးကွၢ်မဲအပှ့ၤ လၢနဒိးကွၢ်သးဖဲတၢ်ဆါဟံၣ်ပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤႋ နမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ် ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူ တၢ်ကွၢ်ထွဲမဲ ဖဲလၢတၢ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်ကတီၢ်ခါန့ၣ် Medicare အုၣ်ကီၤလုၢ်ဘၢ၀ဲဒၣ် နတၢ်ဒိးကွၢ်မဲသ့ ဘၣ်ဆၣ်တပၣ်ဃုာ်တၢ်အဂုၤဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤႋ

Medicaid အုၣ်ကီၤဝဲဒၣ်တၢ်မၤစၢၤမဲလၢဖိဒံဖိသၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, ဒီးကီၢ်စဲၣ်တနီၤနီၤဟ့ၣ်တၢ်ကျၢၢ်ဘၢလၢလၢပှဲၤပှဲၤလၢ Medicaid မဲတၢ်အုၣ်ကီၤလၢပှၤဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ဘျၢတဖၣ်လၢ Medicaid မဲတၢ်အုၣ်ကီၤအဂီၢ်လီၤဆီလိာ်သးဖဲကီၢ်စဲၣ်တဘ့ၣ်စုာ်စုာ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့တမ့ၢ်ဘၣ်လၢဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်ကူစါကွၢ်ထွဲမဲအဂီၢ်ဘၣ်န့ၣ်, Medicaid အတၢ်ကျၢၢ်ဘၢဝဲဒၣ်မဲအတၢ်မၤစၢၤအဂၤတဖၣ်ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢတၢ်လီၢ်ဖဲနအိၣ်ဆိးအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.

နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး Medicaid ဒီး Medicare ခံမံၤလိာ်န့ၣ်, တလိၣ်နမၤဝဲဒၣ်တၢ်ဃုထၢအဝဲန့ၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဆူၣ်ချ့ဂ့ၢ်၀ီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤကတြဲၤ တဖၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢ ပှၤတဖၣ်လၢ အိၣ်ဒီး Medicaid ဒီး Medicare ခံမံၤလၢာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤႋ ဒီးအါဒၣ်တက့ၢ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး မဲာ်ဆူၣ်ချ့တၢ်အုၣ်ကီၤ အဘူးအလဲန့ၣ်လီၤ.* တၢ်ဝဲန့ၣ်အကဲထီၣ်တၢ်လီၤဆီဒိၣ်မးလၢနစ့တိာ်ပာ် ဒီးနတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

တချုးဒံးဖဲနနုာ်ဆဲးလီၤမံၤဖဲဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤတမံၤမံၤအပူၤ, မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤလၢနကဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်တၢ်န့ၢ်ဘျုးဒီးတၢ်အုၣ်ကီၤအခီပညီမ့ၢ်မနုၤအဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ. အဝဲအံၤမ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲအကလုာ်တဖၣ်လၢနအဲၣ်ဒိးမၤလီၤတံၢ်ဘၣ်ဃးနတၢ်အုၣ်ကီၤကျၢၢ်ဘၢတကျၢၢ်ဘၢဝဲအဂ့ၢ်-

တၢ်မၤကွၢ်ဒီးမၤကဆှီမဲဒ်ညီနုၢ်အသိး. အါတက့ၢ်ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤခံမံၤပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်သကိးတၢ်အလဲ $0 လၢတၢ်မၤကွၢ်မဲဒ်ညီနုၢ်အသိး, လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်မၤကဆှီမဲသ့ဝဲဒီးတၢ်ရဲၣ်သဲကတီၤဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဝဲန့ၣ်အခီပညီမ့ၢ်ဝဲနလဲၤထံၣ်လိာ်မဲကသံၣ်သရၣ်သ့ဝဲလၢတၢ်မၤကဆှီမဲလၢတအိၣ်ဒီးတၢ်မၤအါထီၣ်တၢ်အပှ့ၤကလံၤလီၤဆီလၢနဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဒိကွၢ်မဲဒီးအဲးစရ့. မဲကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်စူးကါအဲးစရ့လၢအကကွၢ်ဝဲဒၣ်နကိာ်ပူၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်သမံသမိးကွၢ်ဝဲဒၣ်နမဲဂံၢ်ခီၣ်ထံးတဖၣ်ဒီးအဃံဖဲအကပိာ်ကပၤတဖၣ်, ဒ်န့ၣ်သိးပြံာ်နုာ်ပှဲၤ, ကျၢၢ်ဘၢတံၢ်ဒီးကူးကွဲးထၢနုာ်မၤပှဲၤစ့ၢ်ကီးမဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒိကွၢ်အဲးစရ့မၤစၢၤစ့ၢ်ကီးမဲကသံၣ်သရၣ်လၢအတၢ်ထံၣ်န့ၢ်မဲဃၢ်အီၣ်ဒီးမဲလီၤကအိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ကူစါယါဘျါဒီး ဖလူၣ်အိးရဲး(ဒ) (Fluoride). မ့ၢ်တၢ်လၢအချ့, ဒီးအတဆါဖဲတၢ်ဒီသဒၢစၢၤနမဲလၢမဲလီၤကအိဒီးမဲဃၢ်အီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

စ့ကဒွဲတဖၣ်လၢတၢ်မၤစၢၤမဲအဂီၢ်. အါတက့ၢ်, ပှၤဆါတဖၣ်ဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲဒၣ်တၢ်အပှ့ၤကလံၤလၢတၢ်ပြံာ်တံၢ်မဲ, တၢ်ကူစါမဲဂံၢ်, တၢ်ကူးကွဲးထၢနုာ်မၤပှဲၤမဲဒီးတၢ်မၤစၢၤမဲအတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤခံမံၤအတၢ်မၤစၢၤအါမးအကျါပၣ်ဃုာ်ဒီးစ့ကဒွဲတဖၣ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်စၢၤတၢ်အလဲလၢတၢ်မၤစၢၤမဲအကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤခံမံၤအတၢ်မၤစၢၤတနီၤနီၤအပူၤပၣ်ဃုာ်ဒီးစ့ကဒွဲတဖၣ်လၢမဲပျီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ပမဲမ့ၢ်ဝဲတၢ်အဒိၣ်တခါဖဲတၢ်အိၣ်ဖျါအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကမ့ၢ်တၢ်မၤညီဒိၣ်ထီၣ်နတၢ်တူၢ်ဘၣ်လီၤနနီၢ်ကစၢ်ဂ့ၤဝဲဖဲနတူၢ်ဘၣ်နမဲမုာ်အခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဒီးမဲာ်နံၤကမှံလၢအဂ့ၤမၤဂ့ၤထီၣ်စ့ၢ်ကီးနတၢ်နာ်န့ၢ်လီၤသးန့ၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲကမၤညီထီၣ်စၢၤ ဒီးမၤသူၣ်ဖှံသးညီထီၣ်စၢၤတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ပှၤအဂၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. တဘၣ်သးပ့ၤနီၣ်ဒိးန့ၢ် မဲစ့မၤစၢၤအုၣ်ကီၤဖဲလၢနကြၢးဝဲဒီး Medicaid ဒီး Medicare တၢ်မၤစၢၤအခါ, ဒီးကွၢ်ဘၣ်စ့တၢ်အုၣ်ကီၤမဲဆူၣ်ချ့ လၢနဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤသ့ ဃုာ်ဒီးဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤခံမံၤအဂ့ၢ်တက့ၢ်.

လၢတၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်အုၣ်ကီၤမဲအဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢနဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲဖဲဆူၣ်ချ့တၢ်တိာ်ကျဲၤခံမံၤလၢ UnitedHealthcare အအိၣ်မ့ၢ်မနုၤအဂ့ၢ်, ဃုကွၢ်ခီဖျိနတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတက့ၢ်.

*တၢ်န့ၢ်ဘျုး, တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤဒီး/မ့တမ့ၢ် တၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်လီၤဆီလိာ်သး လၢတၢ်တိာ်ကျဲၤ/လီၢ်ကဝီၤအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကစူးကါ တၢ်ပာ်ပနီၣ်တဖၣ်, တၢ်ကွၢ်ကပာ်ကွံာ်တဖၣ် ဒီး/မ့တမ့ၢ် ပှာ်ဘျးစဲ တၢ်တြီဃာ်တဖၣ်