တၢ်ဆဲးကျိးဆဲးကျၢကမ့ၢ်သ့ၣ်သ့ၣ်တၢ်မၤအဒိၣ်ကတၢၢ်တခါဒ်နမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤကွၢ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ဖိတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကွၢ်ထွဲဆူၣ်ချ့အပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၣ်နီၢ်ဒီးတၢ်အုၣ်ကီၤခီပနံာ်တဖၣ်အဘၢၣ်, တံၤသကိးဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်, ဒီးပှၤတဂၤဂၤလၢနကွၢ်ထွဲအီၤအဘၢၣ်စၢၤ, ဖျါလီၤဂာ်လၢနကတိၤတၢ်တပတုာ်နီတဘျီအသိးန့ၣ်လီၤ.

ဖးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢနကထံၣ်န့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်စူးကါတၢ်အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ်လၢအကမၤစၢၤနၤလၢနကဘၣ်ဒိကနၣ်တၢ်ဒ်လဲၣ်ဒီးနီၤလီၤပာ်ဖျါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. ကမ့ၢ်တၢ်လၢအမၤညီထီၣ်စၢၤနတၢ်အိၣ်မူစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.

ကဲပှၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိလၢအဂ့ၤတဂၤ. တၢ်ဝဲန့ၣ်မ့ၢ်ကျဲအဂ့ၤကတၢၢ်တဘိလၢတၢ်မၤစၢၤနတံၤသကိး မ့တမ့ၢ် ဘူးတံၢ်လၢအအိၣ်ဖဲနတၢ်ကွၢ်ထွဲဖီလာ်န့ၣ်လီၤ. ဟ့ၣ်နတၢ်သးစၢၢ်ဆၢဖဲလၢအဝဲသ့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်ထံၣ်တၢ်ဆိမိၣ်, တၢ်တူၢ်ဘၣ် မ့တမ့ၢ် အတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်ဒီးနၤအခါတက့ၢ်. အိၣ်ဒီးတၢ်သးစူၤဖဲနစံးဆၢတၢ်အခါတက့ၢ်. နမ့ၢ်ဒိးန့ၢ်တၢ်စံးဆၢတဖၣ်လၢနလိၣ်ဘၣ်လံန့ၣ်, ကျဲးစၢးအိးထီၣ်-မၤကတၢၢ်တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်လၢနထုးထီၣ်စၢၤအဝဲသ့ၣ်ကန့ၢ်အဂီၢ်တက့ၢ်. အဝဲအံၤမ့ၢ်တၢ်အဒိအတဲာ်တနီၤနီၤ-

• “နတဲဘၣ်ယၤဘၣ်ဃးဒီးနဂံၢ်သဟီၣ်အပတီၢ်ဖဲတနံၤအံၤသ့ဧါ.”
• “တၢ်လၢနအဲၣ်ဒိးလၢယကတဲဘၣ်ကသံၣ်သရၣ်မုၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ကွၢ်ထွဲမဲန့ၢ်ကၠၢၢ်ဖဲအဝဲသ့ၣ်ကိးယၤအခါမနုၤလဲၣ်.”
• “ပကတဲသကိးဘၣ်ဃးနသးဃ့အီၣ်တၢ်အဂ့ၢ်လီၤ. အတၢ်လီၤဆီလိာ်သးအါန့ၢ်ဒံးဖဲနကူးကွဲးယါဘျါသးဝံၤအလီၢ်ခံဒ်လဲၣ်.”
  

တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါဃာ်တၢ်လၢအဂ့ၤကမၤစၢၤဝဲဒၣ်ပှၤတဂၤဂၤလၢနကွၢ်ထွဲအီၤအတၢ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဂ့ၤထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကမၤစၢၤစ့ၢ်ကီးနတၢ်လူၤထွဲဝဲဒၣ်တၢ်လၢကသံၣ်သရၣ် မ့တမ့ၢ် ကသံၣ်သရၣ်မုၣ်တဲဝဲန့ၣ်လီၤ. နမၤနီၣ်လီၤဝဲဒၣ်နပှၤကွၢ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ဖိအတၢ်မၤနီၣ်တဖၣ်ဖဲလံာ်တြံာ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် လံာ်တၢ်မၤနီၣ်အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဆိမိၣ်ဘၣ်ဃးနတၢ်စူးကါဝဲဒၣ် smartphone လၢနကမၤနီၣ်ဃာ်နတၢ်မၤနီၣ်တဖၣ်တက့ၢ်. ဒ်န့ၣ်သိးနစူးကါ app ဒ်အမ့ၢ် Google Keep လၢတၢ်ဒိမၤနီၣ်မၤဃါလီၤတၢ်ဒီးထၢနုာ်တၢ်ဂီၤအလံာ်တီလံာ်မီတဖၣ်သ့စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤနတီၣ်ထီၣ်ပာ်ဖဲနခီၣ်ဖၠူထၢၣ်အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဝဲန့ၣ်မၤညီထီၣ်နတၢ်နီၤလီၤဖျါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဒီးပှၤအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဒ်ပှၤကွၢ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ဖိတဂၤအသိး, နကဘၣ်ကတိၤဖျါထီၣ်နပှၤဆါအတၢ်လိၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တနီၤနီၤလၢတၢ်ဆဲးကျိးဆဲးကျၢဒီးတၢ်ကွၢ်ထွဲဆူၣ်ချ့အပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၣ်နီၢ်တဖၣ်-

• မၤလီၤတံၢ်လၢပှၤရဲၣ်ကျဲၤမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ်သ့ၣ်ညါနၤလၢနမ့ၢ်ဝဲဒၣ်ပှၤကွၢ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ဖိဒ်သိးအနီၤလီၤပာ်ဖျါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအရ့ဒိၣ်ဒီးကသ့အဂီၢ်တက့ၢ်. (ပှၤတဂၤဂၤလၢနကွၢ်ထွဲအီၤကလိၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ်တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ပျဲလၢနဂီၢ်လၢနကထံၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ်အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂ့ၢ်အကျိၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.)
• တၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီအဆၢကတီၢ်မ့ၢ်တဂ့ၤဝဲလၢနဂီၢ်ဘၣ်န့ၣ်, တဘၣ်ပျံၤလၢနကတဲဘၣ်က့ၤတဂ့ၤ. တၢ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ်တၢ်မၤတၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢနဂီၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
• မၤလီၤတံၢ်လၢနဒိးန့ၢ်ဘၣ်ပှၤရဲၣ်ကျဲၤမၤစၢၤတၢ်ကူစါအတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးပှဲၤပှဲၤတက့ၢ်. နမ့ၢ်တပလၢၢ်ဘၣ်နီမံၤ မ့တမ့ၢ် နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးတဲလၢတၢ်ခူသူၣ်အပူၤ (အဒိ, ဖဲတၢ်ဆါဟံၣ်ကျဲမဲာ်ညါတၢ်မၤအါဝဲအလီၢ်), ဃ့လၢတၢ်ကလဲၤတဲဖဲတၢ်လီၢ်လၢအဘှ့ၣ်ဒိၣ်ထီၣ်အလီၢ်တတီၤတီၤတက့ၢ်.
  

ဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီးတံၤသကိးတံၢ်တံၢ်တဖၣ်မၤစၢၤနၤဒ်ပှၤကွၢ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ဖိတဂၤအသိးသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တဘျီတခီၣ်တၢ်ဆဲးကျိးတဲသကိးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ခိၣ်ဆါသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. မၤလီၤတံၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်လၢနလိၣ်ဘၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်မၤစၢၤနၤသ့ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်တက့ၢ်. ဒုးသ့ၣ်ညါအဝဲသ့ၣ်လၢနကိးဝဲဒၣ်ပှၤကိးဂၤဒဲးလၢတၢ်မၤသီထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢပှၤတဂၤဘၣ်တဂၤအဂီၢ်တသ့အဂ့ၢ်တက့ၢ်. ပှာ်ယဲၤသန့တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ် CaringBridge မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ကျဲအဂ့ၤတဘိလၢတၢ်မၤသီထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ဆူပှၤကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်ဖဲတကတီၢ်ဃီအပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.

ဖဲနဒိကနၣ်ပှၤအဂၤတဖၣ်အတၢ်တဲအခါ, နကဘၣ်ကနၣ်လီၤ နနီၢ်စၢ်သးစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. တဘၣ်ပာ်ကပာ်ကွံာ်နနီၢ်ကစၢ်အတၢ်တူၢ်ဘၣ်တဖၣ်တဂ့ၤ. နဟံးန့ၢ်မူဒါအရ့ဒိၣ်ဒ်ပှၤကွၢ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ဖိတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. နကြၢးဒီးတၢ်ကတိၤဖျါထီၣ်တၢ်ဒီးဃ့တၢ်မၤစၢၤဖဲနလိၣ်ဘၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.

ဆူၣ်ချ့ဂ့ၢ်၀ီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤကတြဲၤ, မ့တမ့ၢ် တၢ်လိၣ်ဘၣ်လီၤဆီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤကတြဲၤ, မ့ၢ်ဝဲလၢပှၤလၢအကြၢးဝဲဒီး Medicaid ဒီး Medicare ခံမံၤလိာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အါတက့ၢ်တၢ်တိာ်ကျဲၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်န့ၢ်ဘျုးလီၤဆီ အါမးလၢတၢ်မၤညီထီၣ်စၢၤကရၢဖိတဖၣ်အတၢ်အိၣ်မူလၢတၢ်ကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲခံမံၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤညီထီၣ်တၢ်တိာ်ကျဲၤခံမံၤလၢတၢ်မၤသကိးတၢ်ကွၢ်ထွဲလၢပှၤလၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်သုးကျဲၤန့ၢ်အီၤကသံၣ်သရၣ်, ကသံၣ်သရၣ်လီၤဆီဒီးတၢ်မၤစၢၤတၢ်ကွၢ်ထွဲတဘျုးကလုာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိတၢ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်အဃိ, ဆူၣ်ချ့ဂ့ၢ်၀ီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤကတြဲၤ မၤညီထီၣ်စၢၤပှၤကွၢ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ်အတၢ်အိၣ်မူသ့စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.

တၢ်န့ၢ်ဘျုး, တၢ်အက့ၢ်ဂီၤလီၤဆီဒီး/မ့တမ့ၢ် တၢ်ပိးတၢ်လီလီၤဆီလိာ်သးတဖၣ်ခီဖျိတၢ်တိာ်ကျဲၤ/လီၢ်ကဝီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်စူးကါတၢ်ပာ်ပနီၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ကပာ်ကွံာ်တဖၣ်.